زندگینامه
محمود حسابی در سال ۳ اسفند ۱۲۸۱ (۱۳۲۱ ه. ق) در تهران از پدر و مادر تفرشی زاده شد. پدرش سید عباس معزالسلطنه و مادرش گوهرشاد حسابی هر دو اهل تفرش و از سادات تفرش بودند.
او چهار سال اول دوران کودکیاش را در تهران سپری نمود. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیشهای فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا میگرفت. او قرآن و دیوان حافظ را از حفظ میدانست. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشاتقائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. او در نواختن ویولن و پیانو مهارت داشت. وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیتهایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی در بیروت. محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد.
همچنین وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران یکی از کشتیهای ناوگان ایران را به نام دکتر حسابی نام گذاری کرده است.
تحصیلات
شروع تحصیلات متوسطه او همزمان با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن ۱۷ سالگی لیسانس ادبیات، و در سن ۱۹ سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغالتحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشهکشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک میکرد. او همچنین در رشتههای پزشکی، ریاضیات و ستارهشناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.
حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن ۲۵ سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائهٔ رسالهای تحت عنوان «حساسیت سلولهای فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.
- لیسانس ادبیات از دانشگاه آمریکایی بیروت (۱۲۹۹ ه. ش)
- لیسانس مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه فرانسوی بیروت (۱۳۰۱ ه. ش)
- لیسانس ریاضیات، ستارهشناسی و زیستشناسی از دانشگاه آمریکایی بیروت (۱۳۰۳ ه. ش)
- لیسانس مهندسی برق از دانشکده برق پاریس (۱۳۰۴ ه. ش)
- لیسانس مهندسی معدن از مدرسه عالی معدن پاریس (۱۳۰۵ ه. ش)
- دکتری فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه (۱۳۰۵ ه. ش)
مناصب سیاسی
سناتور انتصابی شهر تهران در دوره های اول، دوم و سوم مجلس سنای ایران بود . وی همچنین وزیر آموزش و پرورش کابینه محمد مصدق در سالهای ۱۹۵۱–۱۹۵۲ بود.
- اولین نقشهبرداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
- اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به دربندسر (شمشک))
- پایهگذاری اولین مدارس عشایری کشور
- پایهگذاری دارالمعلمین عالی (دانشسرای عالی)
- ساخت اولین رادیو در کشور
- راهاندازی اولین آنتن فرستنده در کشور
- راهاندازی اولین مرکز زلزلهشناسی کشور
- راهاندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور
- راهاندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
- محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران
- پایهگذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد
- شرکت در پایهگذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی
- تدوین اساسنامه طرح تأسیس دانشگاه تهران
- پایهگذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران
- پایهگذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران
- پایهگذاری شورای عالی معارف
- پایهگذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
- پایهگذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازهگیری فواصل گامهای موسیقی ایرانی به روش علمی
- پایهگذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهشهای موسیقی
- پایهگذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی
- پایهگذاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
- پایهگذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
- پایهگذاری سازمان انرژی اتمی ایران
- پایهگذاری اولین رصدخانه نوین در ایران
- پایهگذاری مرکز مدرن تعقیب ماهوارهها در شیراز
- مشارکت در پایهگذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان
- پایهگذاری کمیته پژوهشی فضای ایران
- تدوین اساسنامه و تأسیس موسسه ملی استاندارد
- تدوین آییننامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت
- پایهگذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)
- راهاندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور
- ایجاد اولین کارگاههای تجربی در علوم کاربردی در ایران
- ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور
- تأسیس واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (۱۳۶۱)
- تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی ایران
- ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)